Lão tử có câu rằng, “Đường đi ngàn dặm, bắt đầu từ bước đầu tiên”, (thiên lý hành trình, thủy vu túc hạ). Câu nói ngắn gọn, hàm nghĩa sâu xa cũng là lời nhắn nhủ cho những ai đang muốn mở ra 1 con đường.
“Hợp bão chi mộc, sinh vu hào mạt; cửu tằng chi đài, khỏi vu lũy thổ; thiên lí chi hành, thủy vu túc hạ.”
Nghĩa là các vòng vân gỗ manh nha từ những vòng rất mỏng, đài cao chín tầng được xây lên từ đống đất nhỏ, đường đi ngàn dặm bắt đầu từ bước đầu tiên.
Thành ngữ này bắt đầu từ điển đích thời Xuân Thu, triết gia nổi tiếng Lão tử cẩn thận dựa vào quy luật phát triển của vạn vật đã chỉ ra: giải quyết vấn đề nên bắt đầu từ lúc mà nó chưa xảy ra, trị quốc nên bắt đầu từ lúc trước khi bạo loạn, cũng như cây to trưởng thành từ một ngọn nhỏ, tháp cao chín tầng hình thành từ từng giỏ từng giỏ bùn đắp nên, nghìn dặm đường đi cũng bắt đầu từ một bước chân.
Thành ngữ này nói lên một đạo lí không thể đơn giản hơn, một con đường chỉ có thể từng bước từng bước đi tới mới có thể đến đích. Khó khăn có to lớn hơn đi chăng nữa, chỉ cần cẩn thận làm từng chút một đều có thể giải quyết ổn thỏa.
Có rất nhiều đạo lý ở đời mà ai ai cũng biết, nhưng cũng có những bài học lớn chỉ được rút ra từ những va vấp nhỏ nhặt trong đời sống thường ngày, có nhỏ mới thành lớn, biết gom góp để từ đó có thể thu được thành công thật sự.
Thành ngữ này xuất phát từ chương 64 – “Thủ Vi” sách Đạo Đức Kinh – Lão tử:
#64. Thủ vi
- Kỳ an dị trì, kỳ mùi triệu dị mưu.
- Kỳ thuý dị phán, kỳ vi dị tán.
- Vi chi ư mùi hữu, trị chi ư mùi loạn.
- Hợp bão chi mộc, sinh ư hào mạt; cửu tằng chi đài, khởi ư luỹ thổ; thiên lý chi hành, thuỷ ư túc hạ.
- Vi giả bại chi, chấp giả thất chi.
- Thị dĩ thánh nhân vô vi cố vô bại; vô chấp cố vô thất.
- Dân chi tòng sự, thường ư ký thành nhi bại chi.
- Thận chung như thuỷ, tắc vô bại sự, thị dĩ thánh nhân dục bất dục, bất quý nan đắc chi hoá; học bất học, phục chúng nhân chi sở quá, dĩ phụ vạn vật chi tự nhiên, nhi bất cảm vi.
Lão Tử Hà Thượng Công Chương Cú
- Kỳ an dị trì, trị thân trị quốc an tĩnh giả, dị thủ trì dã. Kỳ mùi triệu dị mưu, tình dục hoạ hoạn mùi hữu hình triệu thời, dị mưu chỉ dã.
- Kỳ thuý dị phán, hoạ loạn vị động vu triêu, tình dục vị kiến vu sắc, như thuý nhược dị phá trừ. Kỳ vi dị tán. Kỳ vị chương trước, vi tiểu dị tán khứ dã.
- Vi chi ư mùi hữu, dục hữu sở vi, đương vu mùi hữu manh nha chi thời tắc kỳ đoan dã. Trị chi ư mùi loạn. Trị thân trị quốc vu mùi loạn chi thời, đương dự bế kỳ môn dã.
- Hợp bão chi mộc sinh ư hào mạt; tòng tiểu thành đại. Cửu tằng chi đài khởi ư luỹ thổ; tòng ti lập cao. Thiên lý chi hành thuỷ ư túc hạ. Tòng cận chí viễn.
- Vi giả bại chi, hữu vi ư sự, phế ư tự nhiên; hữu vi ư nghĩa, phế ư nhân; hữu vi ư sắc, phế ư tinh thần dã. Chấp giả thất chi. Chấp lợi ngộ hoạn, chấp đạo toàn thân, kiên trì bất đắc, suy nhượng phản hoàn.
- Thị dĩ thánh nhân vô vi cố vô bại, thánh nhân bất vi hoa văn, bất vi sắc lợi, bất vy tàn tặc, cố vô bại khôi. Vô chấp cố vô thất. Thánh nhân hữu đức dĩ giáo ngu, hữu tài dĩ dữ bần, vô sở chấp tàng, cố vô sở thất vu nhân dã.
- Dân chi tòng sự, thường ư kỷ thành nhi bại chi. Tòng, vi dã. Dân chi vi sự, thường ư công đức kỷ thành, nhi tham vị hảo danh, xa thái doanh mãn nhi tự bại chi dã.
- Thận chung như thuỷ, tắc vô bại sự. Chung đương như thuỷ, bất đương giải đãi. Thị dĩ thánh nhân dục bất dục, thánh nhân dục nhân sở bất dục. Nhân dục chương hiển, thánh nhân dục phục quang; nhân dục văn sức, thánh nhân dục chất phác; nhân dục sắc, thánh nhân dục ư đức. Bất quý nan đắc chi hoá; thánh nhân bất huyễn vi phục, bất tiện thạch nhi quý ngọc. Học bất học, thánh nhân học nhân sở bất năng học. Nhân học trí trá, thánh nhân học tự nhiên; nhân học trị thế, thánh nhân học trị thân; thủ đạo chân dã. Phục chúng nhân chi sở quá; chúng nhân học vấn phản, quá bản vi mạt, quá thực vi hoa. Phục chi giả, sử phản bổn dã. Dĩ phụ vạn vật chi tự nhiên. Giáo nhân phản bổn thực giả, dục dĩ phụ trợ vạn vật tự nhiên chi tính dã. Nhi bất cảm vi. Thánh nhân động tác nhân tuần, bất cảm hữu sở tạo vi, khủng viễn bổn dã.
Dịch thô:
#64. Thủ Vi – Giữ gìn nhỏ bé
- Vật yên dễ cầm, vật chưa phát lộ, dễ lo.
- Vật mềm mỏng dễ phá; vật nhỏ dễ làm tan.
- Làm khi chưa hình hiện, trị khi chưa loạn.
- Cây to một ôm sinh tự gốc nhỏ xíu; đài cao chín tầng khởi từ mô đất; cuộc viễn hành nghìn dặm khởi từ dưới chân.
- Làm thì hỏng, giữ thì mất.
- Cho nên thánh nhân không làm nên không hỏng, không giữ nên không mất.
- Người dân làm việc thường thất bại lúc sắp thành công.
- Cẩn thận lúc cuối như lúc đầu, nên không hỏng việc. Cho nên thánh nhân muốn cái mà người ta không muốn; không chuộng những của cải khó tìm; học cái mà người ta không học; cải thiện lỗi lầm của chúng dân để giúp vạn vật sống tự nhiên mà không dám lao tác.
Bản gốc chữ Hán:
#64.守微
- 其安易持，其未兆易謀。
- 其脆易泮，其微易散。
- 為之於未有，治之於未亂。
- 合抱之木，生於毫末；九層之臺，起於累土；千里之行，始於足下。
- 為者敗之，執者失之。
- 是以聖人無為故無敗；無執故無失。
- 民之從事，常於幾成而敗之。
- 慎終如始，則無敗事，是以聖人欲不欲，不貴難得之貨；學不學，復衆人之所過，以輔萬物之自然，而不敢為。
其安易持，治身治国安静者，易守持也。其未兆易谋，情欲祸患未有形兆时，易谋止也。其脆易破，祸乱未动于朝，情欲未见于色，如脆弱易破除。其微易散。其未彰著，微小易散去也。为之于未有，欲有所为，当于未有萌芽之时塞其端也。治之于未乱。治身治国于未乱之时，当豫闭其门也。合抱之木生于毫末；从小成大。九层之台起于累土；从卑立高。千里之行始于足下。从近至远。为者败之，有为于事，废于自然；有为于义，废于仁；有为于色，废于精神也。执者失之。执利遇患，执道全身，坚持不得，推让反还。是以圣人无为故无败，圣人不为华文，不为色利，不为残贼，故无败坏。无执故无失。圣人有德以教愚，有财以与贫，无所执藏，故无所失于人也。民之从事，常于几成而败之。从，为也。民之为事，常于功德几成，而贪位好名，奢泰盈满而自败之也。慎终如始，则无败事。终当如始，不当懈怠。是以圣人欲不欲，圣人欲人所不欲。人欲彰显，圣人欲伏光；人欲文饰，圣人欲质朴；人欲色，圣人欲于德。不贵难得之货；圣人不眩为服，不贱石而贵玉。学不学，圣人学人所不能学。人学智诈，圣人学自然；人学治世，圣人学治身；守道真也。复众人之所过；众人学问反，过本为末，过实为华。复之者，使反本也。以辅万物之自然。教人反本实者，欲以辅助万物自然之性也。而不敢为。圣人动作因循，不敢有所造为，恐远本也。
Đọc thêm Đạo Đức Kinh: Link
